Boekrecensie
Auteur: Stephan Claes
Titel: De gestreste samenleving – Waarom we alles hebben en toch ziek worden.
Uitgever: Lannoo Campus, 2023
ISBN: 978-94-014-9309-3
196 pag.

Dr. Stephan Claes’ De gestreste samenleving kunnen we situeren op het kruispunt tussen psychologie, sociologie en gezondheidszorg. In Waarom we alles hebben en toch ziek worden buigt hoogleraar Psychiatrie Stephan Claes zich over de prangende vraag: waarom kunnen zoveel mensen het tempo van het moderne leven niet meer aan?
Dit boek is geen zelfhulpwerk, maar een zoektocht naar inzichten. Het biedt handvatten om beter te begrijpen hoe onze geest en ons lichaam reageren op de voortdurende druk van de 21e eeuw.

Claes weet op heldere en toegankelijke wijze te beschrijven hoe maatschappelijke veranderingen en druk onze levensstijl beïnvloeden. Met een scherpe blik analyseert hij hoe wij, als onderdeel van een samenleving die steeds sneller draait en hogere eisen stelt, vaak het contact met ons eigen lichaam verliezen. Dit geeft aanleiding tot allerhande uitputtingssyndromen, zoals burn-out, fibromyalgie, CVS, prikkelbare-darmsyndroom, lichamelijk moeilijk te verklaren klachten en syndromen enz.

Claes pleit daarbij voor de overkoepelende term uitputtingssyndroom, die helderheid schept in de wirwar van diagnoses zoals burn-out, chronische vermoeidheid of prikkelbare-darmsyndroom. Hij legt uit hoe langdurige stress ons uit balans brengt en hoe dit leidt tot zowel fysieke als psychische klachten waarvoor de klassieke geneeskunde vaak geen antwoord heeft.

Het boek is opgedeeld in twee delen: eerst een verkenning van hoe lichaam en geest omgaan met druk, en daarna een analyse van wat er gebeurt als de druk te lang aanhoudt. Het resultaat? Een heldere en toegankelijke gids voor iedereen die zich wil verdiepen in de impact van stress op onze gezondheid. Voor professionals blijft de analyse waardevol, al lezen we mogelijks weinig nieuws onder de zon. Wie in de praktijk werkt met mensen die allerhande uitputtingsklachten ervaren, zal de processen wellicht al te goed herkennen.

Vanuit de ervaring met personen met eetstoornissen kunnen we echter nog toevoegen dat de impact van de gestreste samenleving ook daar merkbaar is. Heel wat jonge mensen ervaren een grote druk om te excelleren in een wereld met onnoemelijk veel keuzemogelijkheden. Die (existentiële) verantwoordelijkheid opnemen voelt soms een onmogelijke taak, die tot een angstige verlamming kan leiden. Als we eetstoornissen begrijpen als een ongelukkige manier van omgaan met de uitdagingen van het leven, dan kunnen we ook beter begrijpen waarom meer mensen worstelen met deze problematiek.

Wat bijzonder is aan het laatste deel van dit boek is hoe Claes pleit voor het herwaarderen van vergeten vaardigheden, zoals mededogen, zelfkennis en vergeving. Mededogen voor het eigen lichaam, voor zichzelf en voor de ander kunnen we alvast waarderen als antidotum tegen de (te) hoog geprezen rationaliteit en het zelfkritisch perfectionisme. Laat dat nu net ook erg zinvol zijn in het ondersteunen van mensen met eetproblematiek.