Met 270 waren ze gisteren: de deelnemers aan de studiedag Herstelgerichte zorg in het UPC KULeuven, Campus Kortenberg. Allemaal mensen die de herstelvisie zinvol vinden en er graag nog meer over willen weten, of die graag hun ervaringen wilden delen.

Het was een boeiende en inspirerende dag, met voorbeelden uit de Engelse en Vlaamse praktijk. Graag deel ik een aantal van de ideeën die ik zelf wil onthouden van deze studiedag.

1. Zelf doen!

Herstellen betekent dat je zelf de regie over je herstelproces in eigen handen mag houden en nemen. Herstellen werkt niet als je op automatische piloot een of ander therapieprogramma of stappenplan doorloopt, wanneer je zelf niet voelt dat het zin heeft. Je blijft de specialist van je eigen verhaal en voelt dus het beste aan wat zou kunnen helpen, of wat niet. En als je het even niet meer weet, mag je ook de keuze maken om even te vertrouwen op de ervaringen of inzichten van een ander. Ook als je kiest om de beslissingen even uit handen te geven, hou je de regie in handen. Op het moment dat je weer beter zelf kan voelen of overdenken wat je nodig hebt, kan je terug zelf het beslissingsrecht in handen nemen. Spreekster Sylvia Hubar gebruikte hiervoor het volgende beeld: je hebt een doos die vol zit met levensdomeinen. Als het moeilijk gaat, wil je graag dat iemand je helpt om overzicht te krijgen op de chaos binnenin die doos, maar je wil de doos wel graag zélf in handen houden.

 

 

 

 

2. Herstellen doe je samen

Nadenken over wat voor jou belangrijk is in je leven en hoe je naar herstel wil toewerken, doe je in interactie, samen met anderen. Herstellen doe je met andere woorden wel zélf, maar niet alleen. We spreken over coproductie: samen werken aan jouw (herstel)verhaal, samen zoeken naar wat je nodig hebt, samen bepaal je de persoonlijke doelen waar je naartoe wil werken. Ook je familie en vrienden kunnen een belangrijke bron van steun zijn tijdens dat herstelproces.

3. Herstel verloopt in fasen

In de eerste fase voel je je overweldigd door wat je overkomt. Je voelt je slecht, in chaos, overstuur, verward,… De tweede fase staat voor de worsteling met wat je overkomen is: is het wel zo erg, gaat dit ooit over, hoe pak ik dit aan, wil ik wel veranderen,…? In de derde fase kom je tot “leven met” je psychische kwetsbaarheid: aanvaarden en erkennen dat je bijvoorbeeld een eetstoornis hebt en dat je een gevoelige persoon bent die zich vaak grote zorgen maakt is nodig om te zoeken naar een manier om zoveel mogelijk uit je leven te halen, op een manier dat je zo weinig mogelijk lijdt onder de kwetsbaarheden die je meedraagt. En in de vierde en laatste fase kom je tot een leven voorbij de kwetsbaarheid: je kan weer op verschillende levensdomeinen en in verschillende rollen de persoon zijn die je bent, met een leven dat aansluit bij jouw belangrijke waarden.

 

 

 

 

 

 

4. Bij herstelgericht werken horen ervaringsdeskundigen

Geoff Shepherd en Julie Repper leidden in Groot-Brittannië intussen al meer dan 500 ervaringsdeskundigen op, die o.a. meewerken in mobiele en behandelteams. Zij bieden hoop en helpen mensen op zoek te gaan naar hun persoonlijke proces naar herstel en het bevorderen van welzijn. Julie Repper vertelde overigens dat een mooi neveneffect van het inzetten van ervaringsdeskundigen is dat hulpverleners ook meer hun eigen kwetsbare kant durven tonen. Ervaringsdeskundigen kunnen waakzaam optreden, om te helpen om het herstelperspectief steeds meer en beter toe te passen: zowel in de directe communicatie tussen patiënten en hulpverleners, als in de organisatie van de zorg. Met hun initiatief ImROC gaan Shepperd en Repper de wereld rond om organisaties te helpen om de herstelvisie ingang te doen vinden, van het management tot de praktijkwerkers. Alle neuzen moeten in dezelfde richting staan om écht herstelgericht te kunnen werken.

5. Hoop, coproductie en zelfdeterminatie (self-management)

Het herstelperspectief heeft een aantal troeven die ze heel expliciet inzetten en waar telkens opnieuw naar verwezen wordt. Wil je mensen ondersteunen in hun weg naar herstel? Stel je dan telkens weer de volgende drie vragen.

 

 

Als ik dit zeg of doe, bied ik dan hoop? Zie ik de krachten, talenten, en toekomstperspectieven voor deze persoon? Blijf ik samen met hem/haar geloven in beterschap, in elke dag opnieuw proberen en hopen dat we verder uit de put kunnen geraken?

Als ik dit zeg of doe, geef ik dan de kans tot coproductie, tot samen zoeken en samen beslissen wat wenselijk of nodig is? Laat ik voelen dat ik er ben, dat ik naast deze persoon sta en hem wil steunen in elke stap die hij zet?

Als ik dit zeg of doe, bied ik dan voldoende kansen om zelf de regie in eigen handen te mogen én kunnen nemen? Want zelfdeterminatie gaat ook over het voldoende en op maat aangepaste informatie hebben om bewuste en weloverwogen keuzes te maken.

6. Leren over herstel

In een herstelacademie kan je zelf op zoek gaan naar thema’s waar je meer over wil leren, die belangrijk kunnen zijn in je herstel. Misschien wil je weten hoe mensen vriendschappen vasthouden, misschien wil je leren hoe je aan anderen kan uitleggen wat je nodig hebt (en wat niet), misschien wil je weten hoe je het meeste kan halen uit de relatie met je hulpverlener,… In een herstelacademie (recovery college) ben je geen patiënt, maar een student die les volgt. Je gaat er niet heen om je symptomen onder controle te leren krijgen, maar wel om je leven op de rails te krijgen, om jezelf te verrijken, om de kwaliteit van je leven te verbeteren,… Een cursus in een herstelacademie wordt steeds in duo begeleid: een ervaringsdeskundige en een professionele begeleider verzorgen samen het programma.
Hier vind je meer informatie over de Herstelacademie, werkzaam in regio Asse, Halle en Vilvoorde. Ook op andere plaatsen wordt de opstart van herstelscholen of herstelprogramma’s voorbereid.

Naast herstelacademies bestaan er ook herstel(werk)groepen. In deze herstelgroepen begeleiden twee ervaringsdeskundigen (geen hulpverleners dus) een groep mensen om samen na te denken over een aantal thema’s die kunnen bijdragen tot herstel.

7. Hersteldagen in Gent

Wil je nog meer weten over herstel, of wil je anderen ontmoeten die met herstel bezig zijn? Schrijf dan zeker in je agenda dat er op 18 en 19 november 2015 Hersteldagen zijn in De Vooruit in Gent. De Hersteldagen worden georganiseerd op initiatief van VVGG, en in samenwerking met een heleboel andere partners. Ook ANBN zal er aanwezig zijn!

8. Laat ook ruimte voor kwetsbaarheid

Als we inzetten op herstel, mogen we niet vervallen in een discours van “eigen schuld, dikke bult” voor mensen die kwetsbaar blijven. Het zou immers wel eens kunnen overkomen alsof je alleen maar vooruit mag en moet gaan, als er gesproken wordt over herstel. Maar wie kwetsbaar is zal herkennen dat het leven met ups en downs gaat. Dat je soms tijd nodig hebt om te temporiseren, om stil te staan bij wat je overkomt, om de moeilijke periode gewoon ‘uit te zitten’ omdat je al alles doet wat in je macht ligt om niet verder af te glijden. Laat ons ook met veel mildheid en zorg gaan staan naast de mensen die de tijd en de ruimte nodig hebben om ziek te zijn en om op eigen tempo toe te werken naar wat voor hen haalbare doelen zijn. Al is dat soms alleen maar: regelmatig slapen, regelmatig eten en af en toe onder de mensen komen. Laat mensen hun unieke zelf zijn en laat ons geen dictaat van een ideaal herstelproces opleggen. Het begrip ‘herstelproces’ zegt het overigens al zelf: ieder heeft zijn eigen weg te gaan.