Artikels over eetstoornissen. Als je bekijkt wat er zo allemaal de afgelopen jaren verschenen is, kan je verschillende tendensen zien. Artikels die echt bewust op zoek gaan naar verdieping en die rekening houden met wat gevoelig kan liggen, en daarnaast artikels die mensen willen wakker schudden. Die tweede soort artikels heeft vaak verontrustende en choquerende titels: “15 jaar en XX kilo“, “Anorexiamodel (XX kg) sportte 7 uur per dag en overleefde 3 hartaanvallen“, … Of het zijn artikels met triggerende foto’s ernaast van uitgemergelde lichamen. We hebben er een hele verzameling van liggen in het Inloophuis.

Wat de meeste mensen meteen opvalt aan zo’n artikel zijn de titel, de beelden en de inzetten (de vetgedrukte citaten in de marges of in de tekst). Redacteurs weten hoe de principes van selectieve aandacht werken en hoe ze die aandacht moeten trekken. Dus kiezen ze er bewust voor om te choqueren.

Maar dat heeft ook nadelen. Ik som er vijf op.

1. “Zo extreem is het bij mij(n kind) nog niet.”
   
   Je leest een artikel en daarin wordt een gevaarlijk laag gewicht vermeld. Misschien maak je je zorgen om jouw kind, of om een persoon in jouw omgeving. Of misschien twijfel je zelf nog of je wel een eetstoornis hebt. Als je zo’n laag gewicht leest, kan dat de indruk geven dat het allemaal nog wel meevalt als je er nog een eindje boven zit. Waarom zou je dan hulp gaan zoeken? Waarom zou je je zorgen maken, als het eigenlijk allemaal nog zoveel erger kan?

   Zo herinner ik me het verhaal van een vrijwilliger die vertelde: “Mijn huisarts had net een artikel gelezen over anorexia nervosa. Daarin stond vermeld dat hospitalisatie pas nodig was vanaf een bepaald gewicht. Ik zat daar nog 4kg boven, dus er was niets aan de hand. Ik moest mijn best blijven doen om op gewicht te blijven en daarmee was de kous af.”

   Alsof je niet ook een heel ernstige en levensgevaarlijke eetstoornis kan hebben op eender welk gewicht… Ook mensen die lijden aan overgewicht kunnen ernstig ondervoed zijn, of kunnen door een extreem dieet of door extreem te compenseren hun leven op het spel zetten.
   

2. Gewichten zeggen alles, maar tegelijk ook niets.
   
   Een gewicht alleen zegt eigenlijk niets, als je niet ook rekening houdt met de lengte, de buikomtrek en de verdere algehele conditie van een persoon.  40kg bij een kind van 1,20 meter betekent iets heel anders dan 40kg bij een volwassene die een pak groter is.

   Huisartsen en schoolartsen registreren zowel lengte als gewicht om via longitudinaal onderzoek te kunnen bijhouden hoe mensen evolueren. Met deze twee getallen kunnen zij de BMI berekenen (Body Mass Index, of ook wel Quetelet schaal genoemd, naar de Belg die de formule voor deze maat bedacht). Het VIGeZ (Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie) neemt aan dat deze BMI het best tussen 18,5 en 25 is, om gezond genoemd te kunnen worden. (In gespecialiseerde eetstoorniscentra wordt het minimum gezond gewicht berekend op basis van een BMI 20).

   Daarnaast is intussen ook de maatstaf van de huisartsen veranderd: zij registreren niet enkel lengte en gewicht, maar meten ook uw buikomtrek. De reden hiervoor is dat de BMI niet zo betrouwbaar is om in te schatten of iemand fysiek gezond is. De buikomtrek is een extra parameter die daarbij kan helpen en die bijvoorbeeld kan aangeven of iemand een verhoogd risico loopt op hart- en vaatziekten. Ik ben geen arts, dus de technische kant van de zaak bespreekt u best eens met uw eigen huisarts, als u er meer over wil weten.
   Ik geef deze informatie mee als extra argument om aan te tonen dat gewicht alleen niet voldoende is om in te schatten hoe (on)gezond iemand is.

3. Een gewicht verhult de ware broeikas van problemen

   Een eetstoornis gaat niet over gewicht, ook al is het wat aan de buitenkant het meeste opvalt. Maar nog vaker valt het zelfs helemaal niet op aan de buitenkant, want eigenlijk hebben de meeste mensen met een eetstoornis last van een eetstoornis die je op het eerste gezicht zelfs helemaal niet kan zien! Van de 10 personen met een eetstoornis is er maar één die lijdt aan anorexia nervosa (waar ondergewicht een belangrijk signaal is). Iemand kan dus een “perfect normaal gewicht” hebben – voor zover dat al bestaat – zonder dat je weet hoe het er vanbinnen bij die persoon aan toe gaat. Op die manier verhult het gewicht een broeikas van problemen, die aan de oppervlakte niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

   Een gewicht of een getal zegt dus helemaal niets over de mentale fixatie waarmee mensen met een eetstoornis te kampen kunnen krijgen. Een gewicht zegt niets over de massieve gevoelens die als een blok vast kunnen zitten in je lijf, waardoor je niet meer kàn eten. Of waardoor je misschien net begint te overeten om alles er nadien uit te kunnen braken, in de hoop dat je je nadien terug beter zou voelen, maar dat doet het niet… Of misschien ga je overeten om de gevoelens weg te drukken, om even alleen te zijn met het eten en verder niets te hoeven voelen of denken. Maar ook dat werkt niet, want de realiteit kan je niet ontkennen. Het leven is nu eenmaal wat het is. We zullen ermee moeten leren leven en ermee leren omgaan. En een eetstoornis helpt je niet “omgaan met” de moeilijke dingen in het leven, integendeel: het is een vermijdingstactiek om maar niet te moeten voelen, of niet te moeten nadenken over wat je zo in de knoop brengt.

4. Het psychologisch gewicht van een eetstoornis is niet in cijfers uit te drukken

   De psychologische zwaarte van een eetstoornis valt niet met een gewicht of ander cijfer uit te drukken. Aan een gewicht kan je niet zien hoezeer en waaraan de persoon voor jou lijdt. Om zicht te krijgen op de sneltreinen vol gedachten en de achtbanen van gevoelens zal je toch echt naar de unieke ervaringen moeten luisteren. In de meeste artikels is daar onvoldoende plaats voor, om mensen gewoon te laten bestaan in hun genuanceerde complexiteit.

5. Een gewicht is geen identiteitskenmerk

   Wanneer je in een artikel groot een gewicht in de (selectieve) aandacht zet, komt het over alsof je die persoon en zijn problematiek daar volledig mee kan bevatten. Alsof het daarmee alleen al allemaal gezegd is. Alsof die persoon niet zoveel meer is, dan een getal, waarop hij wordt vastgepind en over wordt aangesproken. “Ik ben Els en ik weeg XX kg.” Weet jij nu wie ik ben?

   Dus, wie is die persoon daarnaast nog meer? Wat voor angsten en zorgen hebben ertoe geleid dat deze persoon zo vastgelopen is in zijn of haar leven? Wat voor passies en talenten heeft hij of zij? Hoe kunnen we die ondergesneeuwde dromen en verlangens terug van onder het stof halen, zodat deze persoon kan uitbreken uit de eetstoornis-kooi en terug kan openbloeien? Hoe voelt deze mens zich, en heeft hij of zij nog hoop? Hoe kunnen we helpen vasthouden aan het leven? Dat interesseert mij eigenlijk veel meer, dan weten hoeveel iemand weegt.

Hoe dan wel communiceren over eetstoornissen?

Wij zaten met een werkgroep samen en schreven onze richtlijnen voor een doordacht mediabeleid. Daarin geven we suggesties mee, op basis van onderzoek en op basis van onze eigen ervaringen (wat voelde goed, hoe kwamen mensen het beste tot hun recht, op welke manier werd er op een respectvolle en tegelijk duidelijke manier gecommuniceerd,…).

Zelf hanteren we binnen onze vereniging ook huisregels, waarmee we zelf het goede voorbeeld geven. Op ons forum en onze chat worden bijvoorbeeld geen gewichten vermeld. Op die manier verminderen we de kans dat lotgenoten elkaar triggeren of in een negatieve spiraal naar beneden trekken. We leggen ook duidelijk uit waarom we onze eigen “laagste gewichten” niet vermelden: de kans is te groot dat mensen op basis van het gewicht proberen in te schatten hoe ernstig onze eetstoornis was en hoe ernstig hun eigen problemen dan in vergelijking zijn. Maar elke eetstoornis is ernstig. Elke persoon die zich zo ongelukkig voelt met en in zichzelf dat hij zichzelf wil “verminderen” of wil doen “verdwijnen” is het waard om hulp te zoeken. Ongeacht wat het getal op de weegschaal is dat het leven zo beheerst…