Op zondag 24 januari wordt in de Dossin-kazerne in Mechelen een bijzonder boek voorgesteld.
Psychogenocide (Erik Thys, 2015) toont ons op een onderbouwde manier hoe het kon gebeuren dat honderdduizenden Duitse burgers verplicht werden gesteriliseerd en hoe honderdduizenden burgers die geconfronteerd werden met een psychische stoornis of een handicap op een georganiseerde manier werden vermoord.
Zij werden volgens een ver doorgetrokken en misvormd eugenetisch dogma aanzien als “niet menswaardig”, onproductief en een bedreiging voor de volksgezondheid (de gezonde genenpoel werd “besmet”). Om die reden werden zij “uit hun lijden verlost”. Hun kunst werd verbannen en afgedaan als kunst van “ontaarde mensen”, en zelfs met de nodige scepsis en satire vertoond in tentoonstellingen met ‘Entartete Kunst‘.
De kans bestaat dat je hierover nooit eerder gehoord hebt. In de geschiedenisboeken las je wellicht hoe tijdens de tweede Wereldoorlog niet alleen Joden, maar ook zigeuners en homoseksuelen naar de gaskamers werden geleid. Maar dat er een doelbewuste uitroeiingsactie opgezet werd om psychiatrische patiënten te vergassen is veel minder bekend. Het is huiveringwekkend om te lezen, maar tegelijk zo ontzettend belangrijk om dit ‘vergeten’ verhaal te vertellen.
In Psychogenocide worden de tijdsgeest en hoe het eugenetische gedachtegoed zich verspreidde en op verschillende plaatsen in de wereld werd gebruikt/misbruikt om bepaalde mistoestanden te rechtvaardigen goed onderbouwd toegelicht. Daardoor kunnen we de tijdsgeest en de impact wereldwijd beter situeren.
Ik heb zelf alvast veel bijgeleerd dankzij Psychogenocide. Ik vond het bijzonder, frustrerend, wraakroepend en tegelijk vanuit (sociaal-)psychologisch oogpunt bijzonder boeiend. Voor een groot stuk ook juist omdat dit boek zich baseert op oorspronkelijk bronnenmateriaal en iets aankaart wat voor mij tot nu toe echt letterlijk slechts een bijzin in een geschiedenisboek was…
Het moet een monnikenwerk geweest zijn om al deze informatie op te sporen, verbanden te leggen, grondig te analyseren en dan tot een logisch opgebouwd werk te maken. Een boek dat vlot leesbaar is en dat de gruwel niet schuwt zonder ooit zelfs maar een hint van sensatie-zucht op te wekken. Een boek dat oog heeft voor persoonlijke verhalen én voor algemene feiten. Voor mij alvast een must-read voor elke student die ooit een vak psychiatrie of psychopathologie volgt, om te begrijpen wat de uitwassen kunnen zijn van een eugenetisch of classificerend en determinerend discours, van een niet-wetenschappelijk onderbouwd gedachtegoed dat allesbehalve openstaat voor solidariteit tussen soortgenoten.
Uit het boek Een tijd voor empathie van Frans de Waal heb ik geleerd dat primaten voor hun soortgenoten zorgen. Eigenlijk zijn empathie en solidariteit (en niet eigenbelang, of het eigenhandig creëren/manipuleren van een soort “Uber-mensch”) evolutionair voordeliger dan het uitschakelen van zogenaamd ‘zwakke schakels’.
In mijn beleving zijn het juist deze schakels (en ik herhaal expres niet de toevoeging ‘zwak’) die ons uitdagen, die ons confronteren, die nieuwe zienswijzen aanleveren die oogkleppen kunnen doen afvallen omdat ze “out of the box” denken, die ons laten voelen hoe ‘mens (mogen) zijn’ helend kan zijn.
En tenslotte nog dit: mocht je je net als ik wel eens afgevraagd hebben hoe het komt dat de meeste psychiatrische instellingen in Vlaanderen langs een spoorweg gelegen zijn, dan je ook op die vraag een antwoord vinden in dit boek…
AUTEUR
Erik Thys is psychiater (PSC St.-Alexius Elsene en UPC KU Leuven Campus Kortenberg), kunstenaar en musicus.
Eerder verscheen een artikel in Knack:
BOEKVOORSTELLING
Het boek wordt voorgesteld op zondag 24 januari om 14u in Kazerne Dossin. Dirk Draulans (bioloog en journalist bij Knack) treedt in gesprek met o.a. de auteur en Prof. Stephan Claes (KU Leuven – psychiater en geneticus), Prof. Antoon Vandevelde (KU Leuven – filosoof en econoom) en Dirk Snauwaert (Directeur WIELS, centrum voor hedendaagse kunst in Brussel).
De voorstelling wordt afgewisseld met een streepje muziek. Gratis toegang. Graag inschrijven via https://www.kazernedossin.eu/NL/Bezoek/Publieksprogramma/Activiteiten/Formulieren/Inschrijvingen-Boekvoorstelling-Psychogenocide
Meer info over het boek: http://epo.be/uitgeverij/boekinfo_boek.php?isbn=9789462670471
